Prace konserwatorskie w Kantorze
O trwających w budynku Kantoru pracach rewaloryzacyjno – adaptacyjnych pisaliśmy już nie raz. Tym razem chcielibyśmy przybliżyć temat aktualnie prowadzonych tu bardzo ciekawych prac, obejmujących konserwację zabytkowych murów ceglanych oraz drewnianego wyposażenia wnętrza.
Przypomnijmy, że realizowana w budynku Kantoru inwestycja polega na rewaloryzacji zabytkowego obiektu i adaptacji na funkcje społeczno-kulturalne. Kantor stanowić ma ośrodek administracji samorządowej oraz kulturowo-edukacyjny, mający na celu integrację mieszkańców i pielęgnowanie lokalnych tradycji. Inwestycja realizowana jest z udziałem środków zewnętrznych w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Mazowieckiego na lata 2014-2020 tzw. Jessica 2.
W pierwszym etapie inwestycji wykonany został kompleksowy remont dachu i wymieniono pokrycie dachowe na łupek kamienny. Przeprowadzono prace mające na celu osuszenie budynku, wykonano izolację poziomą i pionową ścian fundamentowych, drenaż wokół budynku i w piwnicach oraz przyłącza instalacji wodno-kanalizacyjnej.
Aktualnie realizowany jest drugi etap prac. Wykonano już stropy, roboty rozbiórkowe oraz prace elewacyjne polegające na piaskowaniu cegieł i spoinowaniu. Do renowacji przekazano stolarkę drzwiową. Wymieniona została stolarka okienna. Wykonywane są instalacje wod.-kan., c.o., wentylacji i klimatyzacji oraz elektryczne i sieci logiczne. Równolegle trwają prace konserwatorskie, którym warto poświęcić więcej uwagi.
Na początku kilka słów o pracach przeprowadzonych na zewnątrz budynku. Radziejowicka cegła, z której został wzniesiony budynek charakteryzuje się bardzo dużą trwałością i intensywnym czerwono-pomarańczowym kolorem. Została oczyszczona metodą strumieniowo-ścierną na sucho, następnie zaimpregnowana. Duże ubytki naprawiono cegłami o odpowiednich parametrach i flekami, mniejsze kitami konserwatorskimi. Zostały również uzupełnione specjalistycznymi preparatami oryginalne ciemnoszare spoiny. Usunięto wtórne fugi cementowe, powodujące wytrącanie się szkodliwe dla budynku soli i tworzenie nieestetycznych nacieków. Profesjonalną zaprawą naprawiono parapety zewnętrzne.
Dużo dzieje się też wewnątrz budynku. Do dwóch pracowni konserwatorskich wyjechały zabytkowe drzwi wewnętrzne wraz z ościeżami oraz drewniane okładziny ścienne, dekoracje słupów i belek, wykonane z tego samego materiału. Stolarkę oczyszczono mechanicznie i chemicznie, uzupełniono ubytki, zagruntowano, obecnie jest przygotowywana do malowania. Drzwi, których stan zachowania wykluczał naprawę, zostaną wiernie odtworzone.
Stan okien uniemożliwiał ich konserwację. Po wielu komisjach konserwatorskich postanowiono zrekonstruować stolarkę okienną z zachowaniem zabytkowych okuć i odtworzeniem pierwotnej kolorystyki (tylko kilka ostatnich warstw farby na oknach było ciemno brązowych).
W pracowni stolarza ebenisty znajdują się również zabytkowe meble, stanowiące zachowane pierwotne wyposażenie budynku. Są starannie oczyszczane i konserwowane. Po zakończeniu robót budowlanych wrócą na swoje miejsce.
Nie wszystkie cenny elementy zabytkowego budynku można konserwować w pracowni. Zabytkowe stropy drewniane i wykonane z blachy falistej oraz żeliwne kolumny są poddawane specjalistycznym pracom in situ. Na szczególną uwagę zasługują zachowane na pierwszym piętrze budynku oraz w sali skrzydła północnego stropy drewniane kasetonowe. Przed remontem wszystkie były zamalowane wieloma warstwami farby. Ostatnie, ciemnobrązowe, sprawiły, że finezyjny rzeźbiony detal, bogate oprofilowane gzymsy oraz różnorodne układy ozdobionych frezami desek wypełniających płyciny, nie były widoczne. Dzięki setkom godzin pracy stolarzy, użyciu specjalistycznych past oraz specjalnie przygotowanych narzędzi ponad połowa z nich pokazała swoją pierwotną, różnorodną kolorystykę i dekoracje. Czekamy na kolejne niespodzianki.
Wszystkie prace konserwatorskie przy zabytkowym drewnie nadzoruje ze strony wykonawcy, renomowany krakowski konserwator o dużym doświadczeniu zawodowym – Pan Sulisław Przemysław Ćwiertnia
Na swoją kolej oczekują starannie zapakowane, szafy pancerne. Nimi będzie zajmował się konserwator metalu.
Opisane działania prowadzone są na podstawie profesjonalnych programów prac konserwatorskich, których sporządzenie poprzedzone było szczegółowymi badaniami. Osoby prowadzące prace konserwatorskie i je wykonujące posiadają specjalistyczne wykształcenie i doświadczenie. Wszystkie roboty w zabytkowym budynku są prowadzone z zachowaniem należytej staranności pod nadzorem miejskiego konserwatora zabytków.
Kantor – trochę historii
Kantor zbudowany został w 1885 r., na planie litery „H”. Pełnił funkcje administracyjne, był siedzibą dyrekcji i biura głównego Towarzystwa Akcyjnego Zakładów Żyrardowskich. Został rozbudowany w 1896 r.
Maciej Twardowski na łamach „Życia Żyrardowa” tak pisał o Kantorze:
„…Tutaj (…) zbiegają się wszystkie nici dyspozycyjne organizmu zakładowego, tutaj funkcjonuje mózg fabryki. Przez te lata był kantor siedzibą kilkudziesięciu zespołów kierowniczych począwszy od Karola Dittricha (…) W dawnych czasach słowo „kantor” budziło przestrach i nienawiść. (…) tam dawano „fajrant” , czyli wyrzucano z fabryki (…) Jeśli kogoś wołano do kantoru było wiadomo, że nie może spodziewać się niczego dobrego (…) w chwilach rozpaczy i buntu gniew żyrardowskich robotników obracał się przeciwko kantorowi. Kroniki żandarmerii carskiej zanotowały, że 30 listopada 1905 r. tłum robotników wyłamał drzwi i wdarł się do biur zarządu (…). W czasie okupacji niemieckiej na terenie zieleńca za kantorem zbudowano wielki bunkier dla dyrekcji, który został rozebrany dopiero w latach pięćdziesiątych podczas budowy żłobka zakładowego. Sam kantor hitlerowcy zaminowali, ale nie zdążyli już go zniszczyć.”
