Żyrardowskie zabytki wymagają szczególnej opieki i ochrony
Żyrardów posiada prawie 400 zabytków nieruchomych, ponad 400 zabytków ruchomych i 12 ewidencyjnych stanowisk archeologicznych. Z okazji obchodzonego w dniu 18 kwietnia Międzynarodowego Dnia Ochrony Zabytków przybliżamy działalność Biura Miejskiego Konserwatora Zabytków w Żyrardowie będącego jednostką Urzędu Miasta. Warto pokreślić, że Żyrardów jest jednym z nielicznych miast na terenie województwa mazowieckiego posiadających miejskiego konserwatora zabytków. To ukłon Samorządu Miasta w kierunku właścicieli żyrardowskich zabytków, dla których możliwość załatwienia spraw na miejscu jest dużym udogodnieniem.
Na zlecenie Prezydenta Miasta Żyrardowa Lucjana Krzysztofa Chrzanowskiego zespół ekspertów opracował strategię wpisu Miasta Żyrardowa na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Jesteśmy na początku drogi do UNESCO, ale mamy nadzieję, że dzięki wysiłkowi Prezydenta Miasta Żyrardowa, pracowników Biura Miejskiego Konserwatora Zabytków, Urzędu Miasta i miejskich spółek, a także pracy wielu innych osób zaangażowanych w badanie i promowanie dziedzictwa naszego miasta, Żyrardów znajdzie się na tak zaszczytnej liście.
W roku 2008, na mocy porozumienia zawartego pomiędzy Prezydentem Miasta Żyrardowa a Wojewodą Mazowieckim, Miasto Żyrardów przejęło prowadzenie niektórych spraw z zakresu właściwości Wojewody Mazowieckiego, wykonywanych przez Mazowieckiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. Sprawy powierzone porozumieniem, wykonywane są przez Prezydenta Miasta Żyrardowa, w imieniu i z upoważnienia którego działa Miejski Konserwator Zabytków, kierujący Biurem Miejskiego Konserwatora. Zakres przekazanych kompetencji jest bardzo duży, obejmuje zadania związane z ochroną konserwatorską, z wyłączeniem wpisów do rejestru, uzgadniania miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego oraz procedur związanych z egzekucjami i karami administracyjnymi. Przedmiotowo, dotyczy to spraw związanych z zabytkami nieruchomymi (budynki, tereny), zabytkową zielenią, zabytkami ruchomymi oraz zabytkami archeologicznymi (ruchomymi i nieruchomymi), które w Żyrardowie również występują. Powołanie MKZ niewątpliwie przyczyniło się do usprawnienia procesów uzgodnień prac i robót z konserwatorem oraz ułatwiło kontakt mieszkańcom, właścicielom, inwestorom, projektantom i służbom. Ma to szczególne znaczenie dla miasta takiego jak Żyrardów – historycznego miasta poprzemysłowego, którego serce nasycone zabytkowymi obiektami i obszarami, wymaga szczególnej opieki i ochrony w procesie adaptacji, wymuszonej przez zmiany ustrojowe.
Konserwator – właściciel zabytku
Praca konserwatora to nieustanne zarządzanie konfliktem, konieczność ochrony wartości zabytkowych przy jednoczesnym dopuszczaniu współczesnych funkcji czy dzisiejszego sposobu użytkowania zabytkowych budynków. Biuro Miejskiego Konserwatora Zabytków, które zapewnia możliwość bezpośredniego kontaktu, spotkania, omówienia problemów w terenie, jeszcze przed przystąpieniem do procesu przygotowania projektu czy przed uzyskaniem pozwolenia konserwatorskiego, ale również podczas realizacji każdego istotnego dla zabytku etapu realizacji inwestycji. Co roku opracowywany jest i realizowany również harmonogram kontroli obiektów wpisanych do rejestru zabytków.
Z analizy danych przeprowadzanych co roku wynika, iż systematycznie wzrasta liczba wydawanych na wniosek pozwoleń konserwatorskich na prace i roboty przy zabytkach wpisanych do rejestru zabytków nieruchomych oraz zaleceń konserwatorskich mających charakter przyrzeczenia administracyjnego, co z kolei świadczyć może o lepszym współdziałaniu na linii konserwator – właściciel zabytku. W ostatnich latach obserwujemy również zwiększoną aktywność grup historycznych i pasjonatów zainteresowanych legalnym poszukiwaniem zabytków ruchomych, w tym archeologicznych. Znajduje to odzwierciedlenie w ilości składanych wniosków o wydanie pozwoleń na prowadzenie poszukiwań lub badań archeologicznych.
Samorząd dla dziedzictwa kulturowego
Poza zadaniami realizowanymi w ramach Porozumienia, Miejski Konserwator Zabytków prowadzi gminną ewidencję zabytków oraz przygotowuje Gminny Program Opieki nad Zabytkami (zadania własne gminy). W ubiegłym roku Miasto Żyrardów, zostało zgłoszone przez tut. MKZ i otrzymało wyróżnienie w pierwszej edycji ogólnopolskiego konkursu „Samorząd dla Dziedzictwa” organizowanego przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Generalnego Konserwatora Zabytków. W ubiegłych latach tut. MKZ nadzorował prace przy zgłoszeniach obiektów do konkursu „Zabytek Zadbany” .
Pracownicy Biura w ramach pełnionych obowiązków czynnie uczestniczą w projektach realizowanych przez wydziały i jednostki Miasta, pełniąc funkcję opiniodawczo – doradczą, szczególnie aktywnie współpracując w procesach rewitalizacji. Prowadzą systematycznie nadzór konserwatorski w inwestycjach podejmowanych przy zabytkach, obecnie w ramach projektów „Domy pełne historii – program remontowy związany z poprawą stanu technicznego obiektów mieszkalnych na obszarze rewitalizacji w Żyrardowie” oraz „Przebudowa i rewaloryzacja zabytkowego budynku Kantoru”.
Żyrardów pomnikiem historii
Na szczególną uwagę zasługują działania podejmowane od roku 2012, w którym rozporządzeniem Prezydenta Rzeczpospolitej Polskiej, „Żyrardów – XIX-wieczna Osada Fabryczna” została uznana za pomnik historii. Dokumentację zgłoszeniową opracował zespół kierowany przez Miejskiego Konserwatora Zabytków. Uznanie wyjątkowej wartości zespołu żyrardowskiego poprzez nadanie mu tytułu pomnika historii to potwierdzenie niekwestionowanej i ponadprzeciętnej wartości historycznej. Potwierdzenie rangi państwowej, skłania do poszukiwania nowoczesnych i skutecznych narzędzi wspomagających działania na rzecz ochrony miejscowego dziedzictwa kulturowego. Jednym z nich było opracowanie na zlecenie Prezydenta Miasta Żyrardowa „Planu Zarządzania Pomnikiem Historii „Żyrardów – XIX wieczna Osada Fabryczna”, którego celem jest intensyfikacja i optymalizacja systemu ochrony zespołu zabytkowego o najwyższej wartości w skali kraju i istotnym znaczeniu międzynarodowym. Nadzór organizacyjny i merytorycznych nad projektem sprawował Miejski Konserwator Zabytków.
W 2017 r. pracownik biura MKZ przeprowadził badania społeczne, których celem było poznanie opinii mieszkańców Żyrardowa na temat rozpoznawalnego przez nich potencjału zabytkowego pod nazwą „Żyrardów – XIX wieczna Osada Fabryczna”, uznanego za pomnik historii. Z raportu z badań wynika, iż żyrardowianie mają świadomość wartości zabytkowej Osady Fabrycznej i pragną, aby była ona miejscem przyjaznym, ekskluzywnym, gdzie przyjemnie jest mieszkać, pracować i wypoczywać. Doceniają potencjał historyczny, architektoniczny i kulturowy i są do niego przywiązani. Niewątpliwie z taką świadomością społeczną, realizacja ochrony i opieki nad zabytkami jest skuteczniejsza.
W drodze do UNESCO
Podejmowane na przestrzeni kilku lat działania, pozwoliły nam myśleć o Żyrardowie jako kandydacie, który mógłby się znaleźć na Liście Światowego Dziedzictwa UNESCO. W ubiegłym roku, zespół ekspertów na zlecenie Prezydenta Miasta Żyrardowa Lucjana Krzysztofa Chrzanowskiego, opracował studium porównawcze i sformułował strategię wpisu Miasta Żyrardowa na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Jesteśmy na początku drogi do UNESCO, ale mamy nadzieje, że dzięki wysiłkowi Prezydenta Miasta Żyrardowa, pracowników Biura Miejskiego Konserwatora Zabytków, Urzędu Miasta i miejskich spółek, a także pracy wielu innych osób zaangażowanych w badanie i promowanie dziedzictwa naszego miasta, Żyrardów znajdzie się na tak zaszczytnej liście.
